Tijm

De tijmfamilie is zeer uitgebreid; deze omvat ongeveer 350 soorten kleine, altijdgroene en aromatische planten uit Europa, Afrika of Azië. De echte tijm (Thymus vulgaris) is een dwergstruikje tot maximaal 40 cm hoog met vele kleine blaadjes en in mei en juni witte, roze of violette bloemen. Niet alleen de echte tijm levert essentiële olie, maar ook uit andere tijmsoorten wordt essentiële olie gewonnen zoals uit de wilde of kruipende tijm (Thymus serpyllum) uit Midden- en Oost-Europa, Spaanse tijm (Thymus zygis) uit Spanje en Portugal, mastiektijm (Thymus mastichina) dat ook Spanje en Portugal als herkomstgebied heeft, kegeltijm (Thymus capitatus; syn.: Thymbra capitata/Coridothymus capitatus) uit het oostelijke Middellandse Zeegebied, en citroentijm (Thymus citriodorus; syn: Thymus serpyllum var citriodorus) met geraniol en citral als hoofdbestanddelen.

De echte tijm (T. vulgaris) is een oeroud en klassiek geneeskruid in het Middellandse Zeegebied en werd aanbevolen bij aandoeningen als bijvoorbeeld haaruitval, huidaandoeningen met ontstekingen, bronchitis, hoesten, ademnood, vergiftigingen en maag-darmproblemen. De naam Thymus komt vermoedelijk uit het Griekse ‘thyo’ – ‘verbranden’. Tijm werd ter zuivering als rookoffer bij ceremoniën ingezet. En natuurlijk is tijm altijd een belangrijke smaakmaker geweest in de keuken. De belangrijkste inhoudsstof van het kruid is de essentiële olie met daarin vooral de fenolverbindingen thymol en carvacrol. De essentiële olie met deze fenolverbindingen bepalen de werking van het verse en gedroogde kruid. Deze fenolen zijn ook verantwoordelijk voor de kruidige en enigszins scherpe smaak.

Tijm

De essentiële olie van de echte tijm is echter zeer gevarieerd. Net als bij vele andere planten en oliën past de tijm zich aan de groeiomstandigheden aan. Zo zijn bijvoorbeeld factoren als geografische ligging, klimaat, bodem, hoogte, hoeveelheid zon en regen en tijdstip van oogsten belangrijke factoren die de samenstelling van tijmolie beïnvloeden. Dat dezelfde plant onder verschillende omstandigheden zo’n grote variatie aan essentiële olie oplevert, is een fenomeen dat in de aromatherapie veel aandacht krijgt. We noemen dat de chemotypen van een essentiële olie, meestal genoemd naar het hoofdbestanddeel. Chemotypen onderscheiden zich van elkaar in samenstelling, geur en eigenschappen. Zo zijn er ongeveer 20 chemotypen van de echte tijm gedocumenteerd (Satyal 2016) met o.a. thymol, carvacrol, geraniol, geranyl acetaat, linalool, paracymeen, thuyanol (=sabineen hydraat), eugenol, a-terpineol en 1,8-cineol als hoofdbestanddelen. Het lijkt erop dat vooral geografische ligging en hoogte het chemotype bepalen. Hoe lager de tijm groeit, des te hoger is het gehalte aan thymol, carvacrol en paracymeen. Hoe hoger de plant groeit, des te sterker is de invloed van UV stralen en hoe meer (huidvriendelijke) alcoholen de olie bevat.

Thymus vulgaris ct linalool – echte tijm van het linalool type
Dit is tijmolie van planten die hoog op de helling en hoogvlakten groeien, zelfs boven de 1500 meter. Deze olie heeft een geur die enigszins lijkt op lavendel. Belangrijke bestanddelen van beide oliën zijn linalool en linalyl acetaat. Tijm linalool is ongelofelijk veelzijdig: stimulerend, ontspannend, kalmerend, versterkend. De olie heeft veel affiniteit met de luchtwegen (versterking van de longen) en het keel-neus en oor gebied. In het algemeen kan men stellen dat tijm linalool daar versterkt waar orgaanfuncties ondersteuning kunnen gebruiken: of dat nu de longen zijn, de darmen of het immuunsysteem. Een hersteller in de ware zin van het woord. Omdat de olie zo vriendelijk en veilig is voor huid en slijmvliezen, kan het ook langdurig worden ingezet en dat maakt de olie zo geschikt bij chronische klachten, waaronder vermoeidheid en luchtwegaandoeningen. Ontspannend, slijmoplossend en ontstekingsremmend werkt de olie op de bronchiën zodat de olie bij chronische hoest, bronchitis, maar ook bij astma ondersteunend is. Verder is tijm linalool sterk werkzaam tegen allerlei ziektekiemen en wordt ingezet bij chronische infecties en ontstekingen, in het bijzonder bij kinderen en ouderen die de olie zeer goed kunnen verdragen. Energetisch versterken de tijmoliën linalool/geraniol/thuyanol onze afweer en geven ons kracht en energie.

Thymus vulgaris ct geraniol – echte tijm van het geranioltype
De tijmplanten die vooral het geraniol en geranyl acetaat chemotype produceren, groeien over het algemeen iets lager dan de linalool. Dit chemotype wordt o.a in de Drôme (Frankrijk) geproduceerd. Door het hoge gehalte aan geraniol heeft de geur iets weg van geranium – zoet, iets van roos en van citroen. Tijm linalool, tijm geraniol en tijm thuyanol komen voor het grootste deel overeen en kunnen door elkaar worden gebruikt. Net als alle andere monoterpenolen is geraniol sterk antimicrobieel, vooral schimmeldodend (candida albicans), zowel inwendig als uitwendig. Net als tijm linalool een ideale olie voor de huidverzorging: zorgt bij wondjes voor nieuw huidweefsel, bestrijdt infecties (acne) en ontstekingen en is zeer huidvriendelijk. Geraniol is een tonicum voor het hart. Verdamp/inhaleer één van de monoterpenol chemotypen bij sinusitis, bronchitis of andere luchtweginfecties.

Thymus vulgaris ct thuyanol – echte tijm van het thujanoltype
Deze tijm, afkomstig van de berghellingen van de Pyreneeën, Haute Provence en uit de omgeving van Nice, wordt niet veel aangeboden, is ook moeilijk te verbouwen en de planten hebben geen lange levensduur. De geur is kruidig, warm met een zoete ondertoon. Tijm thuyanol is sterk antimicrobieel met de nadruk op bacteriedodend en antiviraal. Net als de beide andere bovenstaande chemotypen ligt het werkingsgebied bij vooral de luchtwegen en het urogenitale gebied. De olie wordt in de Franse aromatherapie ingenomen bij virale en bacteriële infecties van de bovenste en onderste luchtwegen, infecties aan de urinewegen en bij gynaecologische infecties als vaginitis. Thuyanol tijm wordt geacht werkzaam te zijn bij chlamydia infecties (Franchomme 1990). Eventueel kan de olie in capsules of opgelost in een vette plantolie vaginaal worden gebruikt. De olie is zeer zacht en veilig op huid en slijmvliezen.

Thymus vulgaris ct thymol – echte tijm van het thymoltype
De tijmplanten van het thymol en/of carvacrol type groeien meer op zeeniveau (carvacrol of iets daarboven (thymol). Tijm thymol werd ook wel rode tijm genoemd. De oranje/rode kleur is afkomstig van chemische reacties van thymol met koper uit de (koperen) destilleerketels. De moderne roestvrijstalen ketels geven deze reacties niet en leveren dus een heldere tot lichtgele olie. De geur van tijm thymol is scherp kruidig met een medicinale noot door de thymol of carvacrol. De meeste commerciële tijmoliën op de markt zijn meestal van het thymol/ carvacroltype. Er zit power in de deze tijmsoort: vuur, energie, verwarmend en versterkend. Tijm thymol is een desinfecterende en antiseptische olie met grote kiemdodende eigenschappen;

zo wordt de werking van het synthetische fenol met meer dan 25 x overtroffen. Tijm thymol (maar ook tijm carvacrol) wordt niet voor niets in desinfecteerzepen verwerkt. De werking is ook onderzocht: het stopt elke groei van microben (Pellecuer 1976) en is nog in een duizendvoudige verdunning werkzaam. Tijm thymol is sterk microbendodend (Sienkiewicz 2012), pijnverdovend, ontstekingsremmend en doorbloeding bevorderend. De olie is zowel inwendig als uitwendig te gebruiken. Een grootse werking heeft tijm thymol in het desinfecteren van de omgevingslucht en het bestrijden van infecties, vooral van de luchtwegen. De olie lost daarbij ook nog vastzittend slijm op. Op de huid werkt tijm thymol pijnverdovend bij spier- en gewrichtspijnen. Maar de olie irriteert de huid al snel bij een te hoge dosering. Dat maakt deze olie meer geschikt als verdampingsolie of voor inname.

De opbrengst aan essentiële olie is voor tijm ct linalool 0,3 – 0,8 %. Dat wil zeggen dat er 120 tot 330 kilo bloeiend kruid nodig is voor 1 kilo tijm linalool olie. Tijm thymol heeft een hogere opbrengst van tussen de 0,7 – 1 %: tussen de 100 en 140 kg tijm is nodig voor 1 kilo olie. De beschikbare CO2-extracten zijn meestal oranje-rood van kleur en zijn over het algemeen van het thymol/carvacroltype en meestal zachte en ronder van geur in vergelijking met de essentiële olie. De kleur van tijm ct linalool/geraniol/thuyanol is helder tot lichtgeel tot soms licht oranjegeel. De geur van tijm ct linalool is te omschrijven als kruidig zoet met een frisse ondertoon van citroen en lijkt enigszins op lavendel. De geur van linalool is veel milder dan bijvoorbeeld de tijm ct thymol. Tijm is als hartnoot een belangrijke component in eau-de-colognes en kruidige parfums. Verder wordt de olie verwerkt in mondverzorgingsproducten, zepen en als smaakmiddel in sauzen en andere voedingsmiddelen.

Toepassing

In de aromaverdamper: geeft tijm linalool een zachte, zoete en kruidige geur die goed is te mengen met andere oliën die de werking van de tijm linalool kunnen versterken: lavendel, citrusoliën, tea tree, jeneverbes, ravintsara, niaouli, rozemarijn en marjolein. Dé olie als ondersteuning bij chronische en steeds weer terugkerende luchtwegontstekingen zoals verkoudheden, bronchitis, astma, longontsteking, sinusitis. Ontstekingen worden zoveel mogelijk bestreden. Tijm linalool (of geraniol/thuyanol) is zo zacht en veilig zodat kinderen en ouderen het zonder probleem kunnen gebruiken. Door de olie te combineren met cineolhoudende oliën zoals niaouli of ravintsara maak je een krachtig inhaleermengsel bij o.a. bronchitis. Tijm linalool en tijm thymol kunnen bij een reguliere behandeling van longontsteking en tuberculose worden toegepast. Tijm linalool is desinfecterend in de lucht en daarom geschikt om te verdampen bij bacteriële en virale infecties in een kinderkamer of ziekenkamer. Tijm thymol bezit een nog sterkere microbendodende werking, zelfs bij resistente microben (O.a. Orchard 2017, Sienkiewicz 2012). Samen met tea tree kan tijm bij alle infecties worden ingezet. De afweer wordt verbeterd. Tijm zorgt voor een opmonterende sfeer en energetisch is het een goede olie bij vermoeidheid door o.a. stress en lang denkwerk. Daarbij heeft het thymol type nog meer vuur en power als de andere chemotypen.

Op de huid: zie algemene toepassingsregels. In de huidverzorging werkt tijm linalool bij alle chronische huidinfecties, acne, wratten en geïnfecteerde wonden. Een druppeltje tijm linalool op een wattenstaafje bij een beginnende oorontsteking. Ook bacteriën die blaasontsteking veroorzaken (in 80 % van de gevallen is dat de E. coli bacterie) worden door tijm linalool (Lagha 2019) en tijm thymol bestreden (Lee 2017). Maak een huidolie met tijm linalool of thym thymol bij blaasontsteking. Brengt het aan op de blaasstreek met een warme kruik erop. Schimmeldodend werkt de olie o.a. bij spruw, voetschimmel, zwemmerseczeem en schimmelnagels. De olie werkt pijnverdovend bij reuma- en spierpijnen en door de zachtheid van de olie is de olie zeer goed toe te passen bij kinderen. Essentiële oliën zijn goed bij het voorkomen van doorligwonden (decubitus). Ook tijm linalool in een huidolie kan daar bij ondersteunen. Tijm thuyanol en tijm thymol werken stimulerend op de circulatie en het hart. Maak een huidolie daarvoor bij hartzwakte.

In het bad: zie algemene toepassingsregels. Via baden is tijm linalool in te zetten bij pijn, slechte circulatie, psoriasis, blaasontsteking, schimmelinfecties.

Mondzorg: enkele druppels tijm linalool in wat water en spoelen bij ontstekingen in de mond o.a. stomatitis.

Dosering

In de aromaverdamper: enkele druppels naar eigen voorkeur .

Op de huid: monoterpenol chemotypen (linalool, geraniol en thuyanol): maximaal 8 % bij volwassenen – bij lokaal gebruik; thymol en carvacrol chemotypen: maximaal 1 % op de huid.

In het bad: maximaal 8 druppels in een vol bad; thymol/carvacrol: maximaal 4 druppels in een vol bad.

Zie algemene toepassingsregels

Overdosering en bijwerkingen

Tijmoliën lijken in lage dosering non-toxisch, niet irriterend en niet sensibiliserend. De linalool/ geraniol/thuyanol tijm oliën met hun hoge gehalte aan alcoholen en esters zijn zacht en veilig op de huid en zijn daardoor zeer geschikt voor kinderen en ouderen. Ook tijdens de zwangerschap zijn deze oliën zonder problemen uitwendig te gebruiken. Geen tijm thymol op de huid gebruiken bij jonge kinderen. Tijm thymol en carvacrol kunnen irritaties aan huid en slijmvliezen veroorzaken bij hogere verdunningen dan 1%.

Waarschuwingen

Tijm thymol is niet geschikt voor jonge kinderen.

Etherische olie van tijm vind je terug in

Andere etherische oliën

Palmarosa

palmarosa

Palmarosa Palmarosa behoort tot het geslacht van de aromatische grassen die alle voorkomen in een tropisch klimaat. Tot deze familie behoren ook citroengras, citronella, gembergras en vetiver. Palmarosa is een…

Munt

munt

Munt Hoe uitgebreid de Mentha familie is, blijft onduidelijk. Muntsoorten kruisen gemakkelijk met elkaar waardoor er vele hybriden en cultivars zijn ontstaan. Pepermunt is echter wel de bekendste muntsoort. Andere…